Kelimelerle Büyümek: Çocukların Gelişiminde Kitapların Gücü

 Bir çocuğun dünyaya gelişinden itibaren yaşadığı her an, fizyolojik bir büyümenin yanında anlamla, aidiyetle, duygularla, düşüncelerle örülmüş bir varoluş sürecidir. Bu süreci besleyen temel kaynaklardan biri, bireyin çevresini ve kendini anlama sürecinde merkezi bir rol üstlenen; bilişsel yapılanmayı, duygusal düzenlemeyi ve sosyal etkileşimi şekillendiren dildir ve dilin yazılı bir tezahürü olan kitaplar, çocukların iç dünyalarına destekleyen güvenli limanlar sunar.

Okuma Deneyimi, Gelişen Benlik ve Duygular

Çocukların erken yaşlardan itibaren duygusal zekâlarını besleyebilecek, empati becerilerini geliştirebilecek, hayal güçlerini canlandırabilecek kitaplarla kurdukları bağ; kendilerini ve çevrelerini anlamlandırma süreçlerini zenginleştirir. Kitaplarda karşılaştıkları karakterler aracılığıyla çocuklar, kendi duygularını tanır ve yaşamı anlamlandırma yolculuğuna adım atar. Bu yolculukta kitap, sözcüklerden ibaret bir nesne olmanın çok ilerisinde çocuğun benlik algısını ve duygusal düzenlemesini destekleyen, iç dünyasında yankı bulan bir eşlikçidir.

Kitapla kurulan bu temas, çocuğun gelişimsel gereksinimleriyle uyumlu biçimde yapılandığında kalıcı bir öğrenme ve anlam kurma süreci başlar. Evet, erken yaşta düzenli kitap okuma deneyiminin dil gelişimi, dikkat süresi ve zihinsel esneklik gibi becerileri desteklediği aşikârdır ancak bununla sınırlı değildir…

Kitapların Çocuklardaki Yeri ve Birlikte Yol Almak

Kitaplar, çocukların anlam arayışlarını desteklerken dünyalarını keşfetmelerine de imkân tanır. Çocukların kitaplarda karşılaştığı farklı karakterler ve olay örgüleri çocuğun yaşamla ilgili kavrayışlarını şekillendirir. Kitaplarla gezilen uzak diyarlar, farklı yaşamlar, mücadeleler, yenilgi ve zaferler; çocuğun empati duygusunu geliştirirken duygusal zekâsını da pekiştirir. Bu deneyimler, çocuğun kitaplarda öğrendiği bilgilerden ziyade kendi iç dünyasında gelişen becerileri, hayal gücünü ve toplumsal duyguları içerir.

Özellikle öyküler, çocukların yaşamla ilgili içgörüler geliştirmelerine olanak tanır. Cesaret, sabır, dostluk ve empati gibi evrensel değerler, edebi eserlerde sıkça karşımıza çıkar ve çocuklar, bu değerleri soyut bir kavrayıştan öte kendi yaşamlarında somut bir biçimde deneyimleme imkânı bulur. Bu bağlamda kitaplar, bilişsel gelişimi destekleyen araçlar olmanın yanında bireyin duygusal ve sosyal gelişiminin şekillendiği yadsınamaz bir alan hâline gelir.

Bu süreçte çocuğun yalnız olmadığını hatırlamak ve ona bunu hissettirmek çok kıymetlidir. Ebeveynler, bakım verenler ya da öğretmenler; çocukla kitap arasındaki bu bağın tanıkları ve çoğu zaman da ilk rehberleridir. Ancak bu rehberlik, yönlendiren ya da kontrol eden değil; birlikte düşünen, birlikte hisseden ve birlikte keşfeden bir yaklaşımla anlam kazanır. Çünkü çocuklar, yalnızca söylenenleri duymaktansa yaşananları da gözlemler. Dolayısıyla çocuklara nokta atışı yapabilecekleri bir yol haritası sunmak yerine çocuğun gelişim evrelerine saygı duyan, içsel kaynaklarını fark eden, onun bireyliğini destekleyen bir yaklaşımla çocuğun doğasını olduğu gibi kabul eden ve onun ritmine göre şekillen bir pusula niteliği taşımak çok daha değerli ve etkili bir rehberlik sunacaktır. Çocuğun kendi hızında ilerlemesine müsaade etmek, ona güven duygusu kazandırırken keşfetme, fark etme, hata yapma ve hatalardan öğrenme imkânı da sunar.

Çocukların kitapla olan bağını sürdürülebilir kılmak da büyük ölçüde yetişkinlerin bu ilişkiye nasıl eşlik ettiğine bağlıdır. Önerilen kitaplardan, belki de okunan hikayelerin içeriğinden çok, birlikte geçirilen o anlar/anılar olarak hatırda kalır.

Unutulmamalıdır ki her çocuk, henüz söze dökemediği birçok duyguyu içinde taşır. Bu duygular, kimi zaman bir resmin kıyısında, kimi zaman bir öykünün satır aralarında saklıdır. Kitaplar, çocukların bu içsel sesi duyabilmeleri için sözcüklerin çok daha ilerisinde bir alan açar ve bu alan, hiçbir şekilde aceleye getirilmemeli; çocuğun hazır bulunuşluğu, ilgileri ve iç dünyası dikkate alınarak uygun bir ezgiyle evrilmelidir.